Maandelijks archief: september 2016

Slordige slobberjurken

Leestijd: 4 minuten

Emma Cline (1989) schreef ‘De meisjes’. Het is haar debuut. Eerder had ze wel eens een verhaal geschreven, maar nog geen boek van 300 bladzijden. De nieuwe Donna Tartt, zeiden mensen.

Tartt verbaasde de literaire wereld met ‘De verborgen geschiedenis’. Ik vond dat ook echt een fantastisch boek met een heel bijzondere sfeer. Wat er precies gebeurde in het boek weet ik niet meer. Het ging ook niet over de moord, maar vooral over wat die moord op de campus met een studentengroepje deed. ‘De meisjes’ doet ook zoiets. Het gaat niet om de moord, maar om de mensen.

Meer nog dan ‘De verborgen geschiedenis’ echoot ‘De meisjes’ het boek van Truman Capote over een andere waargebeurde moord in de VS, ‘In cold blood’. Dat boek focust, ongeveer net als ‘De meisjes’, op de psyche van de moordenaars. Hoe kwamen zij ertoe om de familie Clutter in Kansas te vermoorden?

Cline, 27 jaar oud, is een nieuwe belofte in literair Amerika. Ze kreeg van uitgeverij Random House een voorschot van 2 miljoen dollar voor het boek. Terecht? Ja, helemaal!

emma
(foto: Megan Cline)

De meisjes’ gaat over Evie, een 14-jarige tiener in California in 1969. Dat is een tijd van sektes, communes, seksuele vrijheid, lsd-trips. Evie’s ouders zijn net gescheiden. Ze hunkert naar aandacht, gezien worden, een ander leven. Ze komt in aanraking met een sekte, maar het is niet zozeer de sekteleider die haar aantrekt. Eerder Suzanne, een van de meisjes. Iets in haar, haar onafhankelijkheid misschien wel, losheid, de indruk daarvan, of in elk geval iets dat Evie bij haar ziet, wekt bij Evie het verlangen om net als zij te zijn en door haar opgemerkt te worden. En gaat het misschien niet altijd daarover bij onzekere tieners die op zoek zijn? Bevestiging van wie je bent en hoe je jezelf ziet.

Is dat een female gaze? Ik weet het niet. Ik heb eens gelezen dat vrouwelijke schilders een pieta anders schilderen dan mannen. Bij mannelijke schilders zijn Jezus en Maria gericht naar het publiek, bij vrouwelijke schilders kijken Jezus en Maria naar elkaar. Wat kan hen dat publiek schelen, ze zijn er voor elkaar. Het gaat deze schilders veel meer om de relatie tussen moeder en kind. Tijdens mijn laatste bezoek aan het Rijksmuseum zocht ik voorbeelden, maar ik kwam nauwelijks vrouwelijke schilders tegen. De enige soort van female gaze die ik zag, was een bloemstilleven. Hoe stereotiep.

In ‘De meisjes’ zit weinig van die stereotypering. “Ik zie gender ook vooral als performance”, zei Emma Cline 18 september in Boeken, het programma op zondagochtend dat ik nog steeds met Wim Brands associeer. Evie wil gezien worden door Suzanne, erkend worden als persoon. Daar draait het om in het boek. Misschien wel zoals jongeren nu bijna allemaal hartstochtelijk gezien willen worden op social media. Het bijzondere is dan hoe je in de wereld van de stuurloze Evie komt, meevoelt en de slordige slobberjurken van de meisjes bijna kunt aanraken. Cline maakt sfeer.

Oké, het boek gaat misschien ook over de Mansonmoorden. Charles Manson (1934) vestigde zich met zijn commune (The Family) in Los Angeles. Er dwarrelden vrouwen langs de commune die hij inwijdde in de vrije liefde. ‘In de wereld van de dwalende meisjes’, schrijft NRC treffend. Het is de tijd van flowerpower en wilde orgieën. Manson stuurde zijn volgelingen op rooftocht. En in de nacht van 8 op 9 augustus 1969 drongen vier sekteleden het huis van Sharon Tate binnen, echtgenote van Roman Polanski. De mensen die op dat moment in het huis waren, werden bruut vermoord en een dag later werden nog twee mensen vermoord. Bedoeling was de moordpartijen in de schoenen van de zwarten te schuiven en een rassenoorlog te ontketenen. Manson leeft nog en zit een levenslange gevangenisstraf uit. Misschien niet met dergelijke extreme consequenties, maar sektarische waanzin bestaat nog steeds.

Daar gaat het Emma Cline echter niet om. Het gaat om Evie. In het boek kijkt ze terug op die tijd, want de vertelstem is van de middelbare Evie. Ze vertelt haar verhaal aan een pubermeisje Sasha, dat haar naar de details vraagt. En ze vraagt zich opnieuw af, zoals ze dat al die jaren heeft gedaan, wat zou ze gedaan hebben als ze erbij was geweest. Als ze met Suzanne en de andere meisjes naar het huis was gegaan waar de moorden plaatsvonden. Die vraag blijft haar kwellen.

Het is de broeierige sfeer, de hangerige jonge vrouwen in die slobberjurken, met vieze voeten, de manier waarop ze elkaar in het oog houden. Jaloers soms, als de ander naar hun zin teveel aandacht krijgt van de sekteleider. Je voelt de blikken en je ziet ook waarom mensen dingen doen die ze eigenlijk niet willen doen. Dat alles wordt enorm invoelend beschreven en in prachtige taal. Nogmaals: ‘De meisjes’.

Naschrift

Ik ben ‘De meisjes’ twee weken nadat ik het boek las niet vergeten, maar net heb ik ‘Wie is nou normaal?’ van de Britse Lisa Williamson gelezen. Ook een debuut en zeker een zo bijzondere leeservaring. ‘Wie is nou normaal?’ gaat over transgendertieners, hun onzekerheden, angsten en emoties. Williamson laat prachtig zien dat ze net als iedere tiener verliefd worden en dromen hebben. Invoelend is een woord wat ook hier past. Ik heb Williamson geïnterviewd – erg leuk – en dat interview staat op www.continuum.nl.