‘Oudere mensen hebben een mening over alles en wankelen niet meer in hun daden door het leven’, schrijft Anne Frank op zaterdag 15 juli 1944. ‘Wij, jongeren, hebben dubbele moeite onze meningen te handhaven in een tijd waarin alle idealisme vernield en verpletterd wordt, waarin de mensen zich van hun lelijkste kant laten zien.’

Bijzondere observaties. De afgelopen weken luisterde ik naar het luisterboek van Het Achterhuis, voorgelezen door Carice van Houten. Bewonderenswaardig en ontroerend, open en eerlijk. Wat me vooral trof waren Anne’s kritische woorden over zichzelf. Ze voedde zichzelf op. ‘Nee Anne’, zo schreef ze dan. ‘Zo ken ik je niet. Dat is niet goed.’

Voordat ik beluistering van Het Achterhuis afsloot, was ik in een biografie over Anne Frank begonnen. Nieuwsgierig naar wat er was gebeurd voordat de familie Frank (vader, moeder, zus Margot en Anne) samen met de de familie van Pels (vader, moeder en Peter) en tandarts Fritz Pfeffer in het Achterhuis onderdoken, en wat er daarna gebeurde. Want op 4 augustus 1944 werden ze verraden – door wie zal waarschijnlijk nooit definitief bekend worden – en weggevoerd via kamp Westerbork naar Auschwitz. Met ongeveer de laatste trein die naar Polen vertrok. Anne en Margot overleden uiteindelijk in Bergen-Belsen, ergens in februari 1945.

Terwijl ik las (en luisterde), realiseerde ik me dat er nauwelijks vier maanden zaten tussen de geboortedatum van mijn moeder (18 februari 1929) en die van Anne (12 juni 1929). Maar hun oorlogservaringen zijn heel verschillend. Er zijn natuurlijk zoveel oorlogsverhalen, en we moeten ze blijven herhalen. Hoewel in de literaire leesclub waarin ik deelneem, wel eens wordt verzucht: nee, liever geen oorlogsboek deze keer.

Toch heb ik nu ook Ian Buruma’s boek over 1945 gelezen. Over de honger, de afrekening, de euforie, de pogingen om de oorlog achter te laten en verder te gaan, de mislukkingen, het opportunisme, opduikend antisemitisme, opbouw, en waar het verder allemaal toe leidde. De oorlog was voorbij, maar hij was niet echt voorbij.

Nog even terug naar de opmerking van Anne Frank: oudere mensen hebben een mening en wankelen niet meer. Dat hoop ik niet en het zou ook jammer zijn. Dit is mijn eerste blog, maar een van de categorieën vormen de ‘vastgeroeste meningen’. Een van de doelstellingen is om die te onderzoeken en misschien wel te verwerpen. Om, zoals Anne schreef, te zeggen: ‘Nee Ton, zo ken ik je niet. Klopt het wel en kun je er ook niet van een andere kant naar kijken?’