Maandelijks archief: januari 2016

De componiste Andrée Bonhomme

Leestijd: 3 minuten

Celliste Doris Hochscheid en pianist Frans van Ruth speelden maandag 4 januari een sonatine die de Maastrichtse componiste Andrée Bonhomme tijdens de Tweede Wereldoorlog had geschreven. Een hoogtepunt tijdens het concert. Vooral het langzame deel was schitterend, heel sfeervol. Er stonden meer Nederlandse componisten op het programma, ook Andriessen (Hendrik) en Badings. Maar wie was Bonhomme?

Van Ruth vertelt dat Bonhomme (1905 – 1982) in het Maastrichts orkest speelde toen de oorlog uitbrak. Ook orkesten werd gevraagd een niet-Jood verklaring te tekenen en het Maastrichts orkest had daar geen probleem mee, er waren geen Joodse musici in het orkest. Ook Bonhomme niet, maar ze vond dat het niet kon. Ze raakte haar positie in het orkest kwijt omdat ze weigerde de verklaring te tekenen. Voor die verzetsdaad werd ze later koninklijk geëerd.

Ze studeerde piano, en ze was zelfs de eerste piano hoofdvakstudente aan de Maastrichtse Stedelijke Vakschool. Ze deed ook muziektheorie en begon te componeren. Ze kwam in contact met Darius Milhaud via de zangeres Vera Janacopoulos of Henri Hermans, haar docent muziektheorie en compositie. Van 1929 tot 1937 reisde zij maandelijks naar Parijs voor compositielessen van Milhaud. De Joodse familie Milhaud besloot aan de vooravond van de oorlog naar Amerika uit te wijken.

Of het klopt, weet ik niet, zegt Van Ruth, maar er is een anekdote dat tijdens zo’n compositieles de kinderen van Milhaud zachtjes de studieruimte binnenkwamen en onder de piano doken. Ze wilden zien of die juffrouw uit Nederland klompen droeg.

Haar werk is sterk Frans georiënteerd en sluit aan bij Ravel en Debussy. Een paar van mijn favoriete componisten. Van een paar generaties later, en ook Frans, is Pierre Boulez die op 5 januari is overleden. Ik houd van de spanning in zijn werk, bijvoorbeeld in Pli selon Pli, bijvoorbeeld door Barbara Hannigan, hier een stukje.
Andrée_Bonhomme
Maar terug naar Andrée Bonhomme. Ze sprak thuis Frans, was Frans georiënteerd en ze schreef veel liederen op Franse teksten, 51 in totaal. Ze componeerde ook werken voor koorbezetting, orkestwerken en een strijkkwartet. Plus de prachtige sonatine die op 4 januari in Wageningen klinkt.

Nee, er is geen muziek van haar te vinden op YouTube of Spotify. Andrée Bonhomme staat ook niet in Els Kloeks ‘1001 Vrouwen’. Er is weliswaar een Engelse wikipedia over haar, maar geen Nederlandse. Omdat ze tijdens de oorlog nauwelijks concessies wilde doen aan het nazi-regime en bijvoorbeeld geen lid van de Kultuurkamer werd, bleven uitvoeringen van haar werk beperkt tot huisconcerten. Het grootste deel van Bonhommes muziek is nog niet uitgegeven.

Maar ze krijgt tien heerlijke minuten op het podium van de aula in Wageningen, met de Pièce en forme de sonate (sonatine), haar opus 86. De tempo-aanduidingen van de twee delen zijn: lent et très expressif (1) en vif et joyeux (2). Dit stuk is wel op een cd te vinden, de cd ‘Andrée Bonhomme, een ontmoeting’ die in 2005 werd uitgebracht door de Stichting Andrée Bonhomme.

In een toelichting is daar te lezen dat het ‘pièce’ ontstond in de oorlog. De componiste wilde aanvankelijk een vierdelige sonate schrijven. De aanzet was een lamento dat ze in 1941 voor de overleden graaf d’Avou Dion had geschreven, een familielid in Frankrijk. Een jaar later schreef ze een nieuw lamento met ook een snel deel. Maar het tweedelige stuk bleef nog lang liggen. Het was wel de aanzet van het ‘Pièce en forme de Sonate’ zoals ze het stuk noemde toen ze het in juni 1947 voor het eerst uitvoerde in een radioprogramma. Die titel wordt hier bedoeld als ‘onvolledige sonate’.