Maandelijks archief: mei 2016

Eten onder verdwenen populieren

Leestijd: 4 minuten

Een eettafel ergens in Wageningen met dans, voordracht en muziek. Dat is de Tafel van W. Dinsdagavond 24 mei kwamen ruim 130 mensen op de fiets naar de Veensteeg, in het Binnenveld net buiten de stad. Een stoel op de bagagedrager, een glas in de tas. Ze ontmoetten elkaar tussen de weilanden waar een paar maanden geleden nog metershoge populieren ruisten.

Zodra iedereen een plaats heeft gevonden aan de 36 meter lange tafel, klimt Robbert Kamphuis, kunstenaar, erop. Klompen aan zijn voeten. Kamphuis is initiatiefnemer en organisator van de Tafel. Hij opent de avond, introduceert het thema en geeft een voorzet voor de tafelgesprekken.

w5

“We zijn hier vaak geweest de afgelopen maanden”, zegt hij. Kamphuis besloot samen met Wim Huijser en Henk Meeuwsen een gedenkboek te maken toen werd aangekondigd dat de populieren in het Binnenveld gekapt zouden worden. Het thema – elke Tafel heeft een thema – is vandaag ook die populier, of eerder de gekapte populier. De klompen zijn speciaal gemaakt van Veensteeg-populierenhout.

Het idee van de Tafel is dat Wageningse burgers met elkaar in gesprek gaan. De Tafel van W organiseert ‘voor iedereen uit de creatieve sector in Wageningen en iedereen die zich daarbij betrokken voelt’ onregelmatig een maaltijd aan een tafel die steeds op een andere plek staat. Zo staat het in het manifest. De Tafel wil de creatieve samenwerking in de stad versterken. ‘De stemming tijdens de maaltijd is vrolijk en prikkelend, en er wordt vol vuur gesproken. Vaak over zaken die beter kunnen.’

w6

Bijvoorbeeld de procedure rond de populierenkap. Kamphuis verbindt de kwestie van de bomen aan het proces van besluitvorming. Hij verwijst naar een boekje van David van Reybrouck (Tegen Verkiezingen). Van Reybrouck beschrijft daarin het democratisch vermoeidheidssyndroom: we hebben geen vertrouwen meer in het democratisch proces. “Maar”, vat Kamphuis samen, “het zou mooi zijn als we toch zoveel vertrouwen krijgen in het proces dat de uitkomst er niet meer toe doet.” Kap of geen kap.

Dan komt de amuse op tafel. Onder een dreigende lucht verzorgt Food of Cultures het buiteneten. Dat komt in zes rondes op tafel. Er klinkt muziek. Die is van de Zweedse jazzpianist Jan Johansson, vertelt Kamphuis. De man verongelukte in 1968: hij reed tegen een populier. De jazz wordt afgewisseld met gekwaak van kikkers in de sloten langs de Veensteeg.

klompen

Een hardloper passeert en later ook twee skaters. Ik ontmoet Tim, illusionist, aan de ene, en Liede, Tafelmiss, aan de andere kant. Tim buigt lepels en vorken en Liede loopt samen met medemiss Iris zes keer over tafel. Met klompen en met steeds minder kleding aan. Als zij de derde of de vierde ronde hebben aangekondigd, vraagt Henk Meeuwsen, geluidenverzamelaar, de eters de schoonheid te ervaren van een huilende motorzaag. De opname eindigt met het geluid van een vallende boom. “Black & Decker, de eerste symfonie”, grapt Tim.

‘Uit Wagenings hout’ heet het gedicht dat stadsdichter Martijn Adelmund voor vandaag heeft geschreven. Andere sprekers verwoorden hun gedachten over populieren en aanverwante zaken. En als het begint te schemeren en de flessen en glazen opzij zijn gezet, klimt zangeres Alin Coen met vijf danseressen van Bransz Dansgroep op tafel. Ze brengen moderne dans, en zoals iedereen die vanavond op tafel staat, op klompen.

“We zijn nu een soort van club”, zegt Kamphuis. Niet zozeer omdat alle eters vandaag de ervaring van de Tafel delen, maar vooral omdat ze allemaal een medaille hebben gekregen uit zijn eigen privéverzameling. Die verzameling verspreidt zich na afloop van de 11de Tafel over Wageningen.

w1

De Tafel van W
De Tafel van W op de Veensteeg is de 11de Tafel. Het begon in 2009. Sindsdien stond de Tafel op de middenstip van het voetbalveld op de berg, op veerpont Lexkesveer, in een proefbassin van Marin en op het podium van Junushoff. De geschiedenis over de Tafel is te vinden op tafelvanw.nl. Tijd is onregelmatig en de plaats maakt organisator Robbert Kamphuis pas een dag voor het evenement bekend. Wanneer er een volgende Tafel is, weet hij niet. Zelfs niet, óf er een volgende Tafel komt.

Een bureaubewerking van deze reportage heeft vrijdag 27 mei in De Gelderlander (Vallei-editie) gestaan, niet geheel ongeschonden. Hierbij daarom het verhaal van de Tafel met foto’s van mijzelf.

‘When life gives you lemons’

Leestijd: 6 minuten

‘De halve nacht heb ik video’s van Beyoncé gekeken’, bekent Antony, die zich nu Anohni noemt. Antony treedt juni 2009 op in Carré, Amsterdam. Met de Johnsons en met het Metropole Orkest brengt hij Beyoncé’s Crazy in love. Op zijn onnavolgbare manier klinkt het intiem en direct, een hoogtepunt in het concert die avond.

Is er een lijntje tussen Antony’s transteksten, het verlangen dat hij bezong vrouw te worden, de supervrouw die Beyoncé is, de tekst van Antony in For today I am a boy en Beyoncé’s If I were a Boy, een nummer op haar cd: I am … Sasha Fierce? Kan, of ik kan het leggen, maar het doet er niet toe. Want nu beluister ik Lemonade, haar nieuwste cd. De boodschap die ze daar wil geven, is totaal anders. ‘When life gives you lemons, make lemonade’. Het gaat over de bittere positie van afroamerikaanse vrouwen in de VS. ‘White people, this is not for you’. Niet direct in elk geval.

lemons

Beyoncé Giselle Knowles-Carter (tot vandaag met slechts 9 tweets 14 en een half miljoen volgers op Twitter) werd 4 september 1981 geboren in Houston, Texas. In 2008 trouwde ze met Jay Z en haar dochter, Blue Ivy, werd 7 januari 2012 geboren. Eind jaren 90 was ze de lead-singer in Destiny’s Child en met Dangerously in Love (2003) begon ze solo. Lemonade is haar zesde album. Niet aangekondigd, maar plotseling op de markt gezet. Bij verrassing. Een van de songs, Formation, een politiek statement over discriminerend politieoptreden tegen zwarte mensen, had al wel opzien gebaard tijdens de Super Bowl in februari.

Ze is niet alleen bevriend met de Obama’s, ze spreekt zich regelmatig politiek uit. Ze ondersteunt bijvoorbeeld het homohuwelijk. En in Vogue (april 2013) verklaarde ze zichzelf feminist. ‘A modern-day feminist’. Later kwam Flawless, waarin een tekst is opgenomen van de Nigeriaanse schrijfster Chimamanda Ngozi Adichie: We should all be feminists. Lemonade is echter misschien wel het meest politieke van alles wat ze totnogtoe heeft gedaan.

be crazy in love

Niemand heeft zo’n stem en beweegt zoals zij doet, zei filmmaker Baz Luhrmann ooit. Ik citeer dit van Wikipedia. Maar zonder het voorbeeld van Michael Jackson was ze geen artiest geworden, denkt ze. En Madonna inspireerde haar de controle over haar eigen carrière te nemen. Volgens Wikipedia (nog steeds) zou ze haar alter ego Sasha Fierce hebben gecreëerd omdat ze wordt gezien als sexy, verleidelijk en provocerend zodra ze op het toneel stond. Sasha Fierce moest die podiumpersoonlijkheid apart zetten van haarzelf. Ook daarin volgde ze het voorbeeld van Madonna, die bijvoorbeeld Dita presenteerde, de Material Girl en Veronica Electronica. Beyoncé is altijd Queen Bee. En haar fans, die zijn met z’n allen de Bey Hive, een verbastering van beehive: bijenkorf.

Joost Zwagerman had haar vast een collega van God genoemd. Hij schreef ooit een boek onder die naam (Collega’s van God) met portretten van mensen die hij bewonderde. Madonna en Prince bijvoorbeeld. Wat zou hij, die man die zo hartstochtelijk kon bewonderen, over Bey hebben geschreven? Zou hij haar naast Madonna in de eregalerij hebben opgenomen? Elke tijd heeft natuurlijk zijn idolen. Sommigen worden legendarisch en anderen raken vergeten. Amy Winehouse, Maria Callas, Kurt Cobain, Billie Holiday, David Bowie.

Een jaar of acht geleden onderzocht een PhD-student de relatie tussen je idool en je iq. Je bent blijkbaar intelligenter als je fan bent van Beethoven dan van Beyoncé. Of, dat is dan de volgende stap, je hebt waarschijnlijk een intelligenter imago als je je fan van Beethoven verklaart dan van Beyoncé. Een twijfelachtig onderzoek, lijkt me. En los daarvan, Beyoncé is niet meer de brave girlie van acht jaar terug. Geen spice girl meer, maar een super woman. Powervrouwen, of vrouwen die zich zo noemen, nemen een voorbeeld aan haar. Aan haar businesshouding, innovatievermogen, authenticiteit, teamwerk, inzet en de wijze waarop ze haar publieke imago controleert. Haar superbrave imago van vroeger ligt nu ook wat genuanceerder. Ze wil zichzelf zijn, concludeerde het blad Linda toen ze eind 2013 haar vijfde cd uitbracht (getiteld Beyoncé).

Moet ik me verantwoorden? Het is blijkbaar best bijzonder als ik naast Sjostakovitsj en Satie, Björk en Bach, Beyoncé noem. Waar val je dan op, vragen mensen zich af. Haar borsten, haar billen, haar ballads? Ze is meer dan dat, in mijn ogen. Bij haar past het allemaal. De vrouw, de persoonlijkheid, het imago, onafhankelijk denker, het vleugje mysterie, maatschappelijke betrokkenheid en politieke denkbeelden, haar inzet, de teksten, de kunst en uiteindelijk ook de muziek. Get it?

bey in elle

Veel interviews geeft ze niet, las ik in Elle (mei-editie) en Vrij Nederland (11 mei). Ze spreekt door haar werk, met haar werk. Aanleiding voor teksten in beide bladen is natuurlijk Lemonade, sinds 23 april beluisterbaar. Zoals Madonna met Express yourself, Human nature en In Bed with Madonna de homo’s steunde, komt Beyoncé op voor de afroamerikaanse vrouw. Die vergelijking met Madonna komt niet uit die bladen, maar het is mijn nogal voor de hand liggende observatie.

De afroamerikaanse vrouw: ‘the most disrespected woman, the most unprotected person, the most neglected’. Op Lemonade staan veel subtiele verwijzingen, zegt VN-redacteur Clara van de Wiel, die deze vrouwen ongetwijfeld begrijpen, maar haar (en mij helemaal) ontgaan. Ik probeer het me voor te stellen: het lijkt me wat Beyoncé doet zo belangrijk voor het zelfbeeld van die afroamerikaanse vrouw. Voor empowerment.

“Vrouwen moeten de tijd nemen om te focussen op mentale gezondheid”, zegt ze tegen Elle. “De wereld ziet jou zoals jij jezelf ziet en behandelt je zoals jij jezelf behandelt.” Ze vervolgt over haar inzet voor een mooie wereld waarin haar dochter een goede plaats vindt. “Ik wil graag helpen de druk weg te nemen die de maatschappij op mensen legt om in een bepaald hokje te passen.” Misschien bedoelt ze dat niet precies, of slechts ten dele, maar ik betrek het op binaire hokjes en transzijn.

Het interview in Elle gaat over haar feminisme, en ze wil iets duidelijk maken over het begrip. “Het is heel eenvoudig”, zegt ze. “Een feminist is iemand die gelooft in gelijke rechten voor mannen en vrouwen.” Natuurlijk kun je als man feminist zijn, vindt ze, want als je je inzet om de ongelijkheid weg te werken, dan ben je feminist. “Geloof je in gelijke rechten, dan vind ik dat het vrouwen net als mannen moet worden toegestaan hun duistere kant te laten zien, hun pijn, hun seksualiteit en hun mening.” Voor mannen moet het oké voelen, vindt Beyoncé, dat ze emoties tonen en kwetsbaarheid.

Madonna haalde destijds de universiteit. Docenten gaven er college over populaire cultuur en haar betekenis daarin. Beyoncé zal ongetwijfeld ook in academische kringen worden besproken. Er was bijvoorbeeld een debatavond in Felix Meritis, vertelt Van de Wiel. Tegen een decor van citroenen (vanwege de lemons en de lemonade). Hoe ver reikt haar invloed? Wat betekent Beyoncé voor vrouwen? Voor de beweging van zwart activisme in de VS? En voor de wereld?

beyonce-lemonade

Terug nog een laatste keer naar Lemonade. Ik heb gisterenavond het album beluisterd: koptelefoon op, teksten voor me. Zoals Van de Wiel schrijft: ‘Het lijkt een hyperintiem album (over haar relatie met Jay, zijn ontrouw, de strijd en verzoening), maar ze gebruikt die (persoonlijke) geschiedenis om een breder verhaal te vertellen over racisme en seksisme in Amerika.’ Daarvoor moet je wel ook naar de dvd kijken, want daarin krijgt dat bredere verhaal context en betekenis. Dan zie je de stappen die ze zet, zichzelf als voorbeeld. Ze laat zien welke strijd ze voert, hoe ze overwint en aan het eind van het album alles goed komt.

Als je je maar realiseert wat dat vraagt. Bijvoorbeeld als ze zingt dat ze liever beschouwd wordt als crazy, dan dat iedereen over haar heen loopt. Dat gaat over haarzelf, maar het is een boodschap naar de wereld. Vertrouw op jezelf. Don’t hurt yourself. Bevrijd jezelf. Dan begrijp je ook waarom ze het tegen Elle over de mentale gezondheid van zwarte vrouwen heeft.

Aan het eind van ‘Freedom’ doet de 90-jarige grootmoeder van Jay Z – je hoort haar stem op de cd – een verklaring. ‘I had my ups and downs, but I always had the inner strength to pull myself up’, zegt ze. ‘I was served lemons, but I made lemonade.’