Maandelijks archief: januari 2023

John Rawls in de GPT chat

Leestijd: 3 minuten

Een leuk experiment nadat ik vanmorgen luisterde naar een podcast over John Rawls van het Centre Erasme. Ik vroeg Chat GPT een essay te schrijven over hem, over Hannah Arendt, en over hun visie op sociale rechtvaardigheid.

Chat GPT is de nieuwste hype. Artificial intelligence. Je kunt allerlei dingen vragen: geef een vegan recept voor paella, schrijf een sonnet over eenzaamheid, maak een tweet over mijn zumbales of geef een recensie over het boek van Nino Haratischwili dat ik nu lees. Dat krijg je dan, maar bij die laatste gaat Chat GPT (m/v/x) de mist in. Het boek is blijkbaar te recent; van na 2021 weet hen niets.

Mijn vraag was: kun je een essay schrijven over Rawls en Arendt en hun ideeën over sociale rechtvaardigheid?

De podcast van het Centre Erasme ging alleen over Rawls (1921 – 2002). Dat is gebruikelijk in de drie kwartier die deze podcast duurt. Een deskundige bespreekt steeds één filosoof. Dat was in dit geval hoogleraar in Antwerpen Patrick Loobuyck. Verder hoor je presentatoren en vragenstellers Allard en Judith en steeds aan het einde ook een lied van Charles Aznavour.

De Amerikaanse filosoof John Rawls werd beroemd met zijn idee van de sluier van onwetendheid. Wil je een ideale, rechtvaardige samenleving inrichten, dan moet je daarbij vergeten wie je zelf bent in die maatschappij. Alleen dan kun je zonder twijfel bijvoorbeeld besluiten dat er gelijkheid tussen genders moet zijn, vrijheid van godsdienst of garanties voor de armen tegenover de rijken. Besef je immers dat je man bent, katholiek, rijk en zo meer, privileges, dan zul je mogelijk andere beslissingen nemen over de inrichting van een rechtvaardige samenleving dan dat je niet weet aan welke kan je staat. Een prachtig idee!

Chat GPT maakt er een wat saai verhaal van. Ik haal er een paar dingen uit. “Sociale rechtvaardigheid is een veelbesproken onderwerp in de filosofie, en twee van de meest invloedrijke denkers op dit gebied zijn John Rawls en Hannah Arendt.” Duh. “Ze delen een gemeenschappelijke visie op het belang van individuele vrijheid en de noodzaak van een rechtvaardige samenleving.” Oké, dat is mooi.

Ik ga nu een beetje redigeren. Rawls stelt dat de beste manier om sociale rechtvaardigheid te bereiken is door middel van ‘een veilige ruimte achter de onwetendheid’ (zo kun je die sluier omschrijven). Dit betekent, aldus Chat GPT, dat individuen moeten beslissen over de grondbeginselen van een rechtvaardige samenleving zonder te weten welke positie ze in die samenleving zullen innemen. Op deze manier, stelt Rawls, zullen mensen ervoor kiezen om de meest rechtvaardige beginselen te kiezen, omdat ze niet beïnvloed zullen worden door hun eigen belangen.

Arendt (1906 – 1975), daarentegen, benadrukt het belang van actief burgerschap en politieke deelname voor sociale rechtvaardigheid. Individuen moeten verantwoordelijkheid nemen voor het creëren van een rechtvaardige samenleving.

Chat GPT concludeert dan dat beide filosofen waardevolle inzichten in de complexe problematiek van sociale rechtvaardigheid bieden. Ze tonen aan dat een rechtvaardige samenleving een voortdurende inspanning is. Ik vraag me af of ze wisten van elkaar. Rawls’ boek over die sluier kwam begin jaren 70, misschien te laat voor Arendt.

Nog een paar gedachten over sociale rechtvaardigheid in tijden van oorlog. Die sociale rechtvaardigheid is dan vaak ver te zoeken, met schendingen van mensenrechten, zoals discriminatie, detentie zonder proces en andere vormen van willekeurig geweld. Misschien is een oorlog soms inderdaad een noodzakelijk kwaad om een groter doel te bereiken, zoals de bescherming van die mensenrechten of het handhaven van de internationale rechtvaardigheid. Maar het is uitermate complex.

En wat gebeurt erna, na de sociale impact en al het humanitaire leed? Hoe kun je sociale rechtvaardigheid na een oorlog herstellen? Het zou iets zijn als de oorlog in Oekraïne dit jaar ten einde komt en Rawls’ sluier wordt gehanteerd. Hoe hypothetisch is die droom?

Extra:
Vraag aan GPT chat waarin Afrikaanse filosofie zich onderscheidt

Afrikaanse filosofie onderscheidt zich op verschillende manieren van andere filosofische tradities. Hieronder staan enkele kenmerken van Afrikaanse filosofie:

  1. Gemeenschapsgericht: Afrikaanse filosofie is gericht op het welzijn van de gemeenschap en bekijkt individuele belangen en aspiraties in het licht van de grotere groep.
  2. Spirituele verbondenheid: Afrikaanse filosofie benadrukt de spirituele verbondenheid tussen mensen en hun omgeving, en hoe deze verbondenheid bepalend is voor persoonlijk welzijn en sociale rechtvaardigheid.
  3. Respect voor traditie: Afrikaanse filosofie geeft waardering aan de traditionele kennis en waarden van de cultuur, en hoe deze kunnen worden gebruikt om problemen in de moderne samenleving op te lossen.
  4. Holistische benadering: Afrikaanse filosofie bekijkt de wereld en de mens als onlosmakelijk verbonden, en hoe handelingen op een bepaald gebied invloed kunnen hebben op andere aspecten van het leven.
  5. Bepalend voor de praktijk: Afrikaanse filosofie is minder abstract en meer praktijkgericht dan veel andere filosofische tradities, en richt zich op de uitdagingen en mogelijke oplossingen van het dagelijks leven.

Deze kenmerken geven aan hoe Afrikaanse filosofie zich onderscheidt van andere filosofische tradities en hoe ze bijdraagt aan een uniek begrip van de wereld en de menselijke ervaring.