Het lijkt erop dat de aoc’s verdwijnen, de naam althans. Aoc’s waren agrarische opleidingscentra, en ze ontstonden in de jaren 90. Vergelijkbaar met roc’s, behalve dan dat aoc’s zich op één sector richtten. De overgebleven aoc’s gaan nu waarschijnlijk beroepscolleges heten.
Ik ben er veel geweest en heb er vaak over geschreven, als redacteur van het vakblad groen onderwijs. Toen ik daar begon, bestonden ze net, die aoc’s, en er waren er nog 21. Nu zijn ze haast op één hand te tellen.
Ach, namen. Eerder had je rijkslandbouw- en tuinbouwscholen. Met de aoc-vorming kwamen de scholen met fantasierijke namen (of namen die minder fantasierijk waren) zoals Elema, ’t Vanck en Agron. Er waren veel namen die naar de regio of hoofdvestiging verwezen zoals AOC Twente, AOC Alkmaar, AOC Zuid-Holland Oost of AOC Veluwe. Je had verder nog landbouwscholen die buiten de aoc-vorming bleven, misschien vanwege identiteit of om andere redenen waardoor ze er niet uitkwamen met de concentratie van scholen in die tijd. Maar de nieuwe namen doken overal in Nederland op.
Prozaïscher
Ik realiseer me dat we voor het vakblad eigenlijk nooit al die namen hebben toegelicht. De namen van toen en van later. Waarom Clusius, Wellant, Helicon, Larenstein of Zone College?
In de beginfase was de naamgeving vaak prozaïscher, zou je kunnen zeggen. De naam ’t Vanck combineerde de beginletters van de verschillende vestigingen: Tiel, Velp, Apeldoorn, Nijmegen, Cuijk en Kesteren. Elema College (in Emmen, Assen en Eelde) heette zo vanwege Jakob Elema (1872-1950). Hij was rijkslandbouwleraar in Drenthe en werd hoogleraar grondverbetering in Wageningen.
Aeres bestaat nog als los geheel, sectoraal. Net als Zone en Yuverta. Maar Clusius zit nu in Vonk en Prinsentuin in Curio. Ik ben het soms echt een beetje kwijt.
Laten we beginnen met deze namen. Aeres, de naam van een nog steeds doorgroeiende onderwijsconglomeraat – tot en met het Friese Nordwin is erin opgenomen – is afgeleid van het woord ‘Aer’. Dit staat in het Grieks en Latijn voor lucht, licht en ruimte. Daarmee staat deze naam symbool voor de verschillende instellingen binnen Aeres en de verbinding tussen kennis op verschillende niveaus.
Zone College ontstond in 2018 uit AOC Oost en Groene Welle. Zone is een woord met vele betekenissen. Terrein, bodem, regio, landschap. In de woorden van de onderwijsinstelling staat Zone voor ‘een plek waar je groeit, waar je over je grenzen heen stapt en waar je je thuis voelt’.
Yuverta, nog niet zo lang geleden (2021) ontstaan uit Citaverde College, het Wellantcollege en Helicon Opleidingen, is een abstracte naam. Met, aldus de scholenorganisatie, associaties naar jij (yu), toekomst (verte) en groen (verde). Dat ‘verde’ zat ook al in het Italiaans klinkende Citaverde. Citta betekent dan stad. Ik weet het niet zeker, maar die naam ontstond in een tijd dat het aoc-onderwijs langzaam steeds minder agrarisch en meer groen werd.
Linnaeus
Reden ook waarom de term aoc een beetje moeilijk was. Het onderwijs was er immers niet meer zo ‘agrarisch’. Het vakblad veranderde van naam en Wageningen University heeft geleidelijk aan elke verwijzing naar de sector geschrapt. Overal werd er steeds meer over ‘groen’ gesproken. Dat ging niet van de ene dag op de andere. Het lag ook best ingewikkeld, groen. Je wilt de landbouwers niet van je vervreemden, vonden scholen. Maar motivatie was dat dit onderwijs behalve over plant en dier toch steeds meer ging over voeding, bloemschikken, leefomgeving en zelfs urban design.
Nog een paar namen dan. Carolus Clusius, naamgever van een fusie van scholen in Noord-Holland, was een botanist die in 1526 geboren werd in Vlaanderen. Hij speelde volgens Wikipedia een grote rol bij de verspreiding van de aardappel en de tulp in Europa.
Helicon is een mooie naam, maar heeft geen directe relatie met landbouw of groen. Het is een berg in Griekenland die volgens de Griekse mythologie de woonplaats was van de muzen, de godinnen van kunst en wetenschap. De naam werd dan waarschijnlijk gekozen om de verbinding tussen natuur en onderwijs uit te drukken.
Bij Wellant denk ik aan het appelras. Terra verwijst naar aarde of land. En Lentiz zoals de HollandAccent Onderwijsgroep zich in 2008 herdoopte, is afgeleid van lente. Gedacht werd aan de lente als groeiseizoen en de onmiskenbare rol die onderwijs heeft in de groei en ontwikkeling van jonge mensen en hun talenten.
Naamkeuze zegt iets over de kiezers. Als er een vroegere ‘held’ werd genoemd, moest dat toch iemand zijn die onomstreden was. En geen conflict zou oproepen. Witte mannen. Zo zijn er in Nederland geen groene scholen die naar Darwin zijn genoemd, ongetwijfeld de belangrijkste bioloog ter wereld. We kenden wel een Linnaeusschool. In Amsterdam, totdat deze in 2020 vanwege teruglopende leerlingaantallen de deuren moest sluiten.
Linnaeus (1707-1778) is dan een naamgever in dubbele zin. Hij is de persoon die op internet zeker de meeste vermeldingen heeft, want de Zweedse botanist kwam immers met zijn tweedelige benamingssysteem voor flora en fauna. Overal vind je de L. die naar zijn naam verwijst of zijn naam voluit.
Vergeten?
Verder is er Hogeschool Van Hall Larenstein, ontstaan rond 2004 uit het Van Hall Instituut en Hogeschool Larenstein. Van Hall (1801-1874) was botanicus en hoogleraar in Groningen. Hij benadrukte het belang van goed onderwijs en voorlichting aan boeren. En Larenstein is de naam van een landgoed in Velp. Beide namen, zowel Van Hall als Larenstein, werden aangenomen na fusies die je zou kunnen vergelijken met de aoc-vorming voor lager en middelbaar agrarisch onderwijs.
Naast de aoc’s en agrarische hogescholen waren er organisaties rondom de scholen. Denk aan Stoas of Aequor. Stoas (opgericht in 1981) stond voor Stichting tot Ontwikkeling van Agrarisch onderwijskunde en Scholing. Er gebeurde veel, maar uiteindelijk ging het toch vooral om de lerarenopleiding, nu geconcentreerd in Wageningen en onderdeel van Aeres.
Aequor was in 2001 de nieuwe naam voor de organisatie die een brugfunctie tussen onderwijs en bedrijfsleven vervulde. Ontstaan in 1994 uit landelijk organen die tot dan toe ook verantwoordelijk waren voor het leerlingwezen. Daar heb ik gewerkt, en vandaaruit werd ik gedetacheerd naar het vakblad groen onderwijs. Aequor, een fantasienaam, is sinds 2015 opgenomen in SBB, de samenwerkingsorganisatie beroepsonderwijs bedrijfsleven.
(Correctie, Aequor is niet helemaal fantasie, reageerde een oud-collega. Het is Latijn voor zeespiegel. Zoals water en lucht elkaar er raken, raakten bedrijfsleven en onderwijs elkaar bij de organisatie. We noemden ons personeelsblad niet voor niets Periscoop. Daarin konden we dan een blik boven de waterspiegel werpen.)
Dan hebben we alle namen nog lang niet gehad. Denk aan Groene Delta, Scalda, Prinsentuin, Curio, Nordwin, Landstede, Edudelta, De Groene Welle, Groenhorst, Warmonderhof en Florens College. Reageer als u vindt dat er nog een naam is die genoemd moet worden en verklaard. Welke ben ik vergeten? Of wat van wat ik hier heb verteld, klopt niet?
Nieuwe naambordjes
Groen onderwijs dus, maar wat mij betreft mag het echt nog veel groener. Want het gaat met biodiversiteit, bodemgezondheid en waterkwaliteit niet goed. Meer aandacht voor duurzame landbouw en weg van de intensieve veehouderij en van kunstmest en krachtvoer. Dat zou goed zijn.
Waarom? Dat vergt misschien uitleg (of misschien ook niet). Maar wil je iets over de argumenten weten, lees dan bijvoorbeeld Uit de shit van Thomas Oudman, gezamenlijk op school of luister naar een ‘goed gesprek’ van Lex Bohlmeijer met Roos Staat, aankomend boerin. Dan realiseer je je dat we al honderd jaar achteruit boeren, steeds intensiever en grootschaliger. Met hulp van bijvoorbeeld de Rabobank die investeringen van biologische boeren tegenhield, want het zou niet genoeg opbrengen. En van het onderwijs, want ja, “we moeten toch ook de ‘gangbare landbouwers’ opleiden.” Voor zoals nu wel blijkt, een doodlopende weg.
Transitie, bodemkwaliteit, plantaardige eiwitten en klimaatadaptatie zijn onderwerpen die thuishoren in dit onderwijs. Hoe zal het dan gaan met dit groene onderwijs? Verwachting is dat het aantal mbo’ers sowieso daalt, maar bij aoc’s nog iets harder. Ondanks de groene insteek en het overduidelijke belang van vergroening in landbouw en leefomgeving.
Ik heb nog wel enkele naambordjes voor groen onderwijs. Voor nieuwe scholen die onder deze naam een nieuwe generatie zou willen aanspreken. Kate Raworth (bedenker van doughnut economics), Maria Sibylla Merian (die volgens Onbehaarde apen misschien wel de eerste ecoloog ooit was), Frans de Waal (die mensen heeft geleerd anders naar dieren te kijken), Greta Thunberg (die vele jongeren inspireerde tot inzet voor een duurzame toekomst) of Jane Goodall (icoon voor hoe samen te leven met dieren en zorg te dragen voor de natuur).
Of misschien kun je gewoon een paar gangen, lokalen en ruimtes in je school hernoemen naar deze helden.
Mooi verhaal, Ton, met voor mij veel herkenning. Ik dacht dat aequor Latijn was, voor glad oppervlak, met name van de zee. De zeespiegel dus. Kun je verklaren, want Aequor vormde de plek waar onderwijs en bedrijfsleven samenkwamen, elkaar raakten. Vandaar ook het personeelsorgaan, de Periscoop.
Ja, en die nieuwe namen. Zonecollege, ik snap de uitleg maar ik associeer het woord ‘zone’ met veiligheidszone, gevarenzone, niet bepaald positieve woorden. En Yuverta? De nieuwe yogaschool bij ons om de hoek? Of een nieuw merk vegan sojayoghurt (lekker met passievruchten!). Afijn, namen daar jun je het lang over hebben. Ik denk dat leerlingen er snel aan gewend zijn. En van Aequor herinner ik mij dat ik, als ik de vrouw van de ondernemer aan de telefoon kreeg, haar hoorde zeggen “Henk, die mevrouw van Eekhoorn is aan de telefoon!”
Ja Saskia, natuurlijk, je hebt helemaal gelijk met Aequor, Latijn voor zeespiegel. En de Periscoop. Nee, dat is niet helemaal fantasie. En de verklaring dat Aequor dan de plek was waar onderwijs en bedrijfsleven, water en lucht, elkaar raken. Overweging was geloof ik ook dat het de directie wel aardig leek om een naam aan het begin van het alfabet te hebben. Zodat Aequor in de lijst van landelijke organen altijd bovenaan zou staan.
Heb er nog een alineaatje bijgeschreven. Dank je Saskia!
Ha Ton,
wat een leuke en gedegen historische beschouwing van de veranderende naamgeving van het onderwijs/de instellingen in de sector ‘landbouw en naturlijke omgeving’. Je tipt het aan maar natuurlijk waren de politieke opvattingen gedurende de periode die je belicht van grote invloed op het sectorale landbouwonderwijs (vanuit LNV politiek/beleidsmatig gestimuleeerde mono-sectorale fusies ihkv AOC en STC/SKG vs OCW-
beleid gericht op schalvergrotingg en multi-/intersectorale fusies/instellingen.
Leuk om te lezen.
Dank je voor je reactie Paul! En hartelijke groet ook!
En natuurlijk mijn hartelijke groeten. 🙂
Paul
Ton, een mooi verhaal vanuit een interessante invalshoek. Het zou als openingsartikel in Vakblad Groen Onderwijs zeker niet hebben misstaan. Maar dat bestaat niet meer😂 Compliment!
Dank je Pieter! Voelde wel alsof het even terugkwam, die mooie tijd van het vakblad. Aanleiding was podcastbeluistering tijdens een wandeling op de Veluwe waarin Clusius voorbijkwam, botanist en humanist. Gedachten wandelden toen een heel andere kant op.
Wat een mooie column, heel herkenbaar! Ook ik ga al ern tijdje terug. Ik weet nog dat bij de AOC Raad de vlag uitging toen in de wetgeving het woord agrarisch officieel veranderde in groen.
En helemaal eens dat het nog veel groener mag. Of in de woorden van ambassadeur Natuurinclusief Andre van der Zande op de Groenpact Manifestatie: het groene onderwijs mag een stuk radicaler!
Weet je nog welk jaar dat was, Mirjam? Wel een soort van doorbraak.
Interessant artikel. Als faculteitsdirecteur directeur Aeres Hogeschool Wageningen kende ik een aantal uitleggen over de namen alleen de titel ben ik het niet mee eens. Juist door de aandacht meer op alleen groen te leggen haken potentiële leerlingen en studenten de laatste jaren juist af. Dat is ook reden waarom de AOC gaan fuseren met ROC. Het is gewoon niet meer haalbaar. Ook aantal studenten bij lerarenopleidingen neemt de laatste jaren af , zorgelijk maar helaas wel een feit. Door meer aandacht te leggen op leefomgeving, biodiversiteit hopen we jongeren weer enthousiast te maken voor het “ groene” onderwijs
Misschien zou het dan wel breder moeten: niet alleen groen onderwijs, maar alle onderwijs mag veel groener. Dank voor de reactie, fijn om te horen!
Een goede gedachte Ton. Dit jaar loopt er een klein project, de groene doener om ondermeer hieraan te werken
Wat een mooi verhaal Ton. Heel erg herkenbaar. Je hebt helemaal gelijk: het kan niet alleen, maar het moet nog veel en veel groener. Het onderwijs zou daarin ook nog meer het voortouw moeten nemen. Soms schrik ik van de woorden en beelden van jonge boeren die ik voorbij zie komen. Is dat het product van het groene onderwijs?
Dank je Hilda!
Mooi verhaal- ik begon met lesgeven begin jaren ‘90 op de tuinbouwschool Hugo de Vries in Rotterdam. Later werd het Groene Delta – Wellantcollege en nu Yuverta.
Dank je Natasja! Ja, Hugo de Vries (1848-1935), nog een botanicus, en ook bioloog en hoogleraar plantkunde.
Beste Ton, mooi verhaal dat allerlei gevoelens bij mij oproept. Want veel van jij noemt heb ik gekend of meegemaakt.
Een opmerking over het begin van de aoc’s die volgens jou begonnen in de jaren 90. Volgens mij is er een exacte datum voor het ontstaan van de aoc’s, namelijk 1 augustus 1990. Ik denk dat dit zelfs wettelijk was vastgelegd.
Dan iets over het aoc waar ik heb gewerkt. Dat is begonnen als AOC Friesland. De letters aoc zijn bewust in die naam opgenomen omdat je daarmee volgens onze toenmalige PR-functionaris hoog in de zoekmachines terechtkwam. En ook in het telefoonboek. (Dat bestond toen nog.)
Later is naam Nordwin geworden. Er lag geen fusie aan ten grondslag. Het ging vooral om het “opschudden” van de organisatie. En daar hoorde blijkbaar ook een nieuwe naam bij. En in die naam kwam het agrarische niet meer voor. Volgens mij zat er geen diepere betekenis achter de naam, behalve toch wel een verwijzing naar het Noorden.
En als we het toch over geschiedenis hebben is het ontstaan van het Van Hall Instituut in Leeuwarden misschien ook wel interessant. Die hogeschool is ontstaan uit een fusie van de Rijks Hogere School voor Levensmiddelentechnologie in Bolsward (in Friesland beter bekend als de Suvelskoalle), de BHLS (Bijzondere Hogere Landbouwschool) te Leeuwarden en de Rijks Hogere Landbouwschool Van Hall in Groningen. Dit alles in het kader van het zogenaamde “Herenakkoord”. Een van zaken die daarin geregeld werd was dat Friesland het Frysk Orkest kwijtraakte maar, omdat Friesland geen universiteit had, daarvoor het Van Hall Instituut in ruil kreeg. Het was een overleg tussen letterlijk maar een beperkt aantal heren (enkele ministers en Commissarissen van de Koningin, veelal zonder ambtelijke ondersteuning) waaronder minister Braks. Die leed in dat overleg een nederlaag. De toenmalige Directie Landbouwonderwijs had hem vooraf nog zo op het hart gebonden dat hij, als bevoegd gezag van de school, het Van Hall niet mocht “weggeven”. Toch gebeurde dat op die bewuste vrijdagmiddag en ‘s avonds kreeg Piet Schenk, als directeur landbouwonderwijs, een telefoontje van Braks of hij de komende maandag maar naar de MR van het Van Hall wilde gaan om uit te leggen dat Braks “het niet had gered”.
Omdat in Bolsward ook nog een rijks middelbare opleiding was gevestigd die samen met de hogere de zogenaamde proeffabriek (een hal met allerlei opstellingen voor het praktische deel van de beide opleidingen) ter beschikking had, werd bedongen dat dit ook in Leeuwarden weer het geval moest zijn. Zodoende kwam er een nieuwbouw waarin zowel het Van Hall Instituut als AOC Friesland onderdak kregen.
Ik zal maar niets zeggen over de onenigheid die ontstond tussen de burgemeester van Bolsward (uiteraard tegen verplaatsing van de Suvelskoalle) en de burgemeester van Dokkum als bestuursvoorzitter van de BHLS (vóór de verplaatsing).
En die proeffabriek? Daarin is tegenwoordig een bierbrouwerij (Ús Heit) gevestigd, gerund door een oud-student van Bolsward.
Dank je voor je uitgebreide reactie, Eibert! Heel interessant om te lezen, het Herenakkoord en alles. En leuk ook dat er nu een bierbrouwerij in dat deel van de Bolswardse school is. Een hartelijke groet!